Stelen in de supermarkt?

Het was op het nieuws, en ik las het in de krant: stelen in de supermarkt wordt steeds gewoner. Heel concreet:

Het aantal diefstallen in de supermarkt is 60% meer dan in 2022.

En dat komt door de zelfscankassa’s.

Als verklaring voor de toename van diefstallen worden de hoge prijzen genoemd, maar ook een ‘mentaliteitsprobleem’.

Wordt stelen in de supermarkt oké?

Daarin zit iets vergoelijkends. Mensen kunnen hun boodschappen niet meer betalen door de hoge prijzen. Dus tsja… Dat komt er van. Moet je maar niet van die hoge prijzen hebben.

Maar dit leidt tot bezorgde reacties. Ton van Veen van Jumbo zegt:

‘Als je niet uitkijkt, lijkt deze vorm van criminaliteit straks min of meer geaccepteerd te worden.’

En in de column van Özkan Akyol schrijft hij dat de uitvinding van de zelfscan kassa ‘gepareerd zal worden door ons gebrek aan moraliteit’.

Al die diefstal moet gecompenseerd worden

Op het journaal werd grimmig uitgelegd dat al die diefstal gecompenseerd moet worden met… hogere prijzen! Of zoals een supermarkt woordvoerder het samenvatte:

‘De goeien lijden onder de slechten.’

Diefstal in supermarkt

Hieronder het fragment over de supermarkt diefstallen:

Het Heinz-dilemma

Ik vroeg me af of je op stelen in de supermarkt het zogenoemde Heinz-dilemma kunt toepassen. Het Heinz-dilemma is een moreel vraagstuk:

‘Een vrouw was stervende, ze had een speciale soort van kanker. Er was echter één bepaald medicijn dat deze kanker kon genezen, maar dit medicijn was veel te duur. Heinz, de man van de vrouw, was echter de assistent van een apotheker. Hij zat met het morele dilemma om het geneesmiddel al dan niet te stelen.’

De beroemde psycholoog Lawrence Kohlberg gebruikte het Heinz dilemma om onderstaand schema te maken van morele ontwikkeling.

Fases van morele ontwikkeling

Er zijn twee redeneringen waarin Heinz het medicijn NIET steelt, en vier waarin hij het medicijn wel steelt.

1. Heinz steelt het medicijn niet omdat hij bang is voor een gevangenisstraf.
2. Heinz steelt het medicijn omdat hij zich gelukkiger voelt als hij zijn vrouw kan redden.
3. Heinz steelt het medicijn omdat hij zijn vrouw niet wil teleurstellen.
4. Heinz steelt het medicijn niet, omdat dat niet mag volgens de wet.
5. Heinz steelt het medicijn want iedereen heeft recht op leven ongeacht de wet.
6. Heinz steelt het medicijn omdat het leven van een mens redden een veel fundamentelere waarde is dan het eigendomsrecht van een ander.

Het Heinz dilemma en stelen in de supermarkt

Ik was nieuwsgierig en vroeg aan Chat GTP of je het Heinz dilemma kunt toepassen op stelen in de supermarkt. Ik vat het antwoord dat ik kreeg hieronder samen.

Plicht ethiek

Stelen mag niet, want het is oneerlijk en in strijd met eigendomsrechten.

Utilitarisme

Hein kan overwegen of stelen in de supermarkt opweegt tegen het geluk dat zo’n diefstal oplevert voor zijn vrouw. Dit hangt volgens Chat GTP af van de schade aan de supermarkt, de mogelijke straf voor Heinz en andere gevolgen.

Zorgethiek

Bij zorgethiek ligt de aandacht bij het welzijn van Heinz en zijn vrouw. In hoeverre vervult stelen van de supermarkt hun behoeften?

Morele ontwikkeling

Afhankelijk van in welke fase van morele ontwikkeling je zit, heb je verschillende argumenten of stelen van de supermarkt oké is of niet. Een groot verschil met Heinz is echter dat stelen van de supermarkt (waarschijnlijk) niet levensreddend is. (Dit laatste komt van mij, niet van Chat GTP).

Wat kun je doen tegen stelen in de supermarkt?

Supermarkten proberen van alles om stelen van de supermarkt te voorkomen. Zoals steeksproefgewijze controles, camera’s en een winkelinrichting waarbij je als klant altijd duidelijk te zien bent. Echter, zoals Öczan Akyol schrijft over de 1% verlies van omzet bij Jumbo door diefstal:

‘Je zou dat geld ook kunnen uitgeven aan mensen die daadwerkelijk achter een kassa zitten, zodat er minder wordt gestolen in de winkels.’

Maar is het niet wonderlijk dat al die maatregelen niet nodig zouden zijn als mensen gewoon niet zouden stelen?

Stelen mag niet

Ik ben opgevoed met de boodschap dat je van andermans spullen afblijft en dat stelen niet mag. Niks moeilijks aan. En die simpele boodschap heb ik op mijn beurt aan mijn kinderen meegegeven. Wel of niet stelen in de supermarkt is geen moreel dilemma. Dat doe je gewoon niet. Hoewel het wellicht wel uitmaakt of iemand een brood steelt of een zak chips….?

Het dilemma van Hein vind ik een stuk lastiger!

N.B. Door alle verhalen over stelen in de supermarkt ben ik huiveriger dan ooit om een fout te maken bij het zelfscannen! Straks denken ze nog dat ik ook een winkeldief ben….

Leestip: Zelfscan AH

Wat vind jij van de berichten over de toename van stelen in de supermarkt?