Verrast door de Bible Belt: een zoektocht voorbij vooroordelen
Als schrijver, kunstenaar en journalist ontmoet Jonah Falke de freelancejournalist Riekelt Pasterkamp, die voor het Reformatorisch Dagblad werkt. Hij verwacht een ‘saaie, serieuze, enigszins wereldvreemde man,’ maar Riekelt blijkt het tegenovergestelde te zijn. Deze ontmoeting maakt Jonah bewust van zijn vooroordelen over gereformeerde mensen en, meer in het algemeen, over de Bible Belt. Daarom besluit hij op onderzoek uit te gaan in deze regio.
Jonah Falke en de Bible Belt
Jonah’s doel is om een zo breed mogelijk scala aan mensen binnen het gereformeerde spectrum te spreken, variërend van progressief tot orthodox rechts. Met hulp van Riekelt lukt het hem verschillende kerkdiensten bij te wonen en te spreken met dominees, politicus Chris Stoffer, moeders en scholieren.
Jonah noemt zichzelf agnost. Hoewel hij niet gelovig is, is hij nieuwsgierig naar het geloof van anderen. Regelmatig betrapt hij zichzelf op sterke vooroordelen over gereformeerde mensen. Wanneer zij open lijken te staan voor nieuwe inzichten, verrast hem dat. Zo proberen ze hem helemaal niet te bekeren en zijn ze vaak open en tolerant! Niet wat hij had verwacht.
Zijn ervaringen hebben zijn beeld van gereformeerden positief veranderd: van afstandelijke, gesloten mensen naar een diverse groep die verschillen respecteert. Met zijn boek wil hij zowel binnen- als buitenstaanders een frisse blik bieden en vooroordelen doorbreken.
Een greep uit Jonah’s observaties
- De kleding die gereformeerde mensen dragen, weerspiegelt bij welke kerkstroming ze behoren. Bij sommige kerkstromingen gaan mensen in spijkerbroek naar de kerk, terwijl in strengere stromingen mannen een pak dragen en vrouwen lange rokken.
- Aan het tempo van preken en zingen kun je de positie van een gemeenschap binnen het protestants spectrum herkennen: hoe langzamer mensen zingen en spreken, hoe conservatiever ze zijn. Dit geldt ook voor de mate van uitleg en interpretatie: hoe minder uitleg en interpretatie, hoe conservatiever het geloof.
- Kinderen gedragen zich keurig in de kerken die Jonah bezoekt, zonder filmpjes op iPads of smartphones.
- Dominee Brugge vertelt Jonah dat Gereformeerde Gemeenten niet meegaan met maatschappelijke ontwikkelingen; zij blijven bij ‘het woord van God.’ Tegelijkertijd verklaart dr. Brugge dat hij de Nashville-verklaring niet zou ondertekenen, hoewel hij het er inhoudelijk mee eens is. Hij vindt dat je niet moet ‘schofferen en shockeren.’
- Voor Jonah is het heel moeilijk om toegang te krijgen tot ‘de rechterflank’ — de ultraconservatieven, rabiaat rechts.
- Iets wat regelmatig terugkomt, is het principe: ‘in de wereld zijn, maar niet van de wereld zijn.’ Lector Bram Kunz van de Driestar School (een christelijke opleiding voor leerkrachten) noemt Kees van der Staaij een mooi voorbeeld van iemand die ‘in de wereld is, maar niet van de wereld’. ‘Hij past zich niet aan aan degene met wie hij spreekt, want dan neem je jezelf en de ander niet serieus.’
- Een bijzondere uitspraak vond ik: ‘Tegenwoordig werkt koster Jan in de Rotterdamse haven en is hij elke avond thuis. Hij ziet zijn kinderen niet meer opgroeien, juist omdat hij ze dagelijks ziet.’ Dat vond ik een doordenkertje, en daarna heel mooi gezegd.
- De SGP bidt voor het kabinet, ook voor mensen waarmee ze het niet eens zijn.
De SGP en de spreidingswet
Een van de onderwerpen waar ik benieuwd naar was, is de SGP en de spreidingswet. De SGP is tegen deze wet, maar vraagt zich af: ‘Is het wel christelijk om hiertegen te zijn?’ Als antwoord plaatste de SGP onderstaande tekst op hun website, die Jonah heeft opgenomen in zijn boek:
‘Er komen drie mensen logeren. Op de bovenste verdieping zijn de bedden opgemaakt, de tandenborstels liggen klaar bij de wasbak en de voorraadkast is aangevuld. De badlakens en handdoeken liggen klaar. Dan gaat de bel: je doet verwachtingsvol open. Tot je verbijstering staan er 21 mensen op de stoep. Je krabt je achter de oren en denkt: “Dit gaat niet passen in ons eenvoudige rijtjeshuis.’
Hiermee bedoelt de SGP dat je anderen moet helpen, maar dat dit wel realistisch moet gebeuren.
Jonah schetst de SGP als een sympathieke partij in een spagaat: een gereformeerde partij in een wereldse wereld. Een partij die geen makkelijke antwoorden heeft, die wikt en weegt als de grondwet en de bijbel ‘om het hoogste woord vechten.’ Bij de SGP geen loze praatjes of makkelijke oplossingen.
Heeft u ‘De Bible Belt’ van Jonah Falke gelezen? Ik wel en ik schaamde mij.
Wat vonden mensen uit de Bible Belt van Jonah’s boek? Hieronder noemt ds. K. Hoefnagel kort wat het boek bij hem opriep, namelijk schaamte. Ds. K Hoefnagel zegt in dit fragment dat hij het boek De Bible Belt van Jonah Falke gelezen heeft en dat Falke daarin niet spottend of gemeen schrijft over de Bible Belt-bevolking.
Volgens hem is Falke onbevangen naar kerkdiensten van de rechterflank van de gereformeerde gezindte gegaan en heeft hij simpelweg beschreven wat hij zag en meemaakte.
De dominee benadrukt dat Falke geen ‘rare steken’ uitdeelt, maar eerlijk zijn ervaringen deelt.
Wat hemzelf trof, en waarvoor hij zich diep schaamde, was niet zozeer de toon van het boek, maar wat het boek liet zien:
- Onhartelijkheid van sommige kerkgangers tegenover vreemdelingen in de kerk.
- Prediking waarin ‘het ene waar het op aankomt’” — mensen aanspreken in hun verlorenheid en oproepen tot bekering — vaak niet wordt gezegd.
Kort gezegd: hij gebruikt het boek als aanleiding om zelfkritiek te uiten op houding en prediking binnen de gereformeerde gezindte, niet om Jonah Falke te bekritiseren.
Mijn conclusie over De Bible Belt
Ik nam dit boek over de Bible Belt mee uit de bibliotheek omdat ik nieuwsgierig was naar de mensen die er wonen en die een duidelijke, specifieke leefstijl hebben. Rondom gereformeerd zijn hangt vaak het beeld dat men zwaar op de hand, somber en in zichzelf gekeerd is. Maar het beeld dat Jonah Falke schetst, is een stuk positiever. Dat zie je goed terug aan het einde van zijn boek. Jonah omschrijft zijn ontmoetingen met gereformeerde mensen als volgt:
‘Alsof ik onder de mensen een open plek in een bos had ontdekt. De ernst én humor van de gereformeerden, het enigma Gods dat groeide, de rust en overgave tijdens de preken in de kerken, de psalmen, de tradities, alle zondige dochters en zonen, hun kleren en gebruiken, de versleten bijbels in oude handen, de waarachtige zoektochten naar God. Er bleek meer zuurstof in de lucht te zitten dan aanvankelijk gedacht.’
Als ik Jonah’s verslag van zijn ervaringen in gereformeerde gemeenten goed begrijp, zijn zij ondanks een vast geloof in God toch ook zoekend. Zeker het beeld dat hij schetst van de SGP was anders dan het beeld dat ik van die partij had.
Geen vrouwen op de kandidatenlijst
Anderzijds hoorde ik afgelopen weekend dat de SGP opnieuw geen vrouw op hun kandidatenlijst heeft staan, en dat zij een capabele vrouw die zich beschikbaar stelde vakkundig hebben genegeerd. Dit doen zij op basis van artikel 10 van het beginselprogramma van de SGP:
‘De opvatting van het vrouwenkiesrecht, voortkomend uit een revolutionair emancipatiestreven, strijdt met de roeping van de vrouw. Dat geldt ook voor het zitting nemen van de vrouw in politieke organen, zowel vertegenwoordigende als bestuurlijke. De vrouw zij in haar eigen consciëntie overtuigd of zij haar stem kan uitbrengen, met inachtneming van de haar door God gegeven plaats.’
Bureau Clara Wichmann (BCW) vindt dat minister Judith Uitermark moet ingrijpen omdat de SGP vrouwen discrimineert. Dit bericht komt voor mij meer overeen met mijn beeld van de SGP dan het beeld dat in De Bible Belt wordt geschetst.
Tot slot wil ik zeggen dat De Bible Belt een heel sfeervol boek is. Jonah beschrijft gedetailleerd en huiselijk de kerken waar hij komt en de ontmoetingen die hij heeft. Dat maakt dit boek, naast informatief, ook menselijk en gezellig.
Hiermee wil ik aangeven dat het, ook als je geen interesse hebt in de Bible Belt, een fijn boek is om te lezen.
Tot slot: Wat zegt Jonah Falke zelf over zijn boek De Bible Belt?
In het programma Uitgelicht zit Jonah Falke aan tafel en vertelt over zijn ervaringen en zijn boek De Bible Belt.
De Bible Belt lezen
Wil je dit boek zelf lezen? Je vindt het bij je lokale boekhandel en natuurlijk bij bol.com. Op bol.com kun je bovendien de eerste 22 pagina’s gratis lezen.
P.S. Hoewel Jonah Falke zichzelf als agnost beschouwt, staat hij open voor de mogelijkheid dat geloof hem ooit kan overkomen. Volgens de gereformeerden is dat niet iets dat je zelf kunt doen; dat is aan God.
‘We gaan het zien,’ aldus Jonah.
Leestip
Hoe kijk jij naar het gereformeerde geloof? En wat vind jij van dit boek over de Bible Belt?
