Hoe typisch Nederlands is gezelligheid?

Dat is de titel van Petra Vethmans boek, over het fenomeen gezelligheid in Nederland. Petra Vethman studeerde culture studies aan de Universiteit van Amsterdam en is sinds 2011 adjunct-hoofdredacteur van Jan Magazine.

Typisch Nederlands: gezellig!

In Gezellig! zoekt ze antwoorden op vragen als:

• Hoe typisch Nederlands is gezelligheid?
• Waar komen nieuwe rituelen als gender reveal parties en 21-diners vandaan?
• Wanneer ontstonden tradities als de kringverjaardag? Koningsdag en het sinterklaasfeest?

De bibliotheek deelt dit boek in onder de noemer Volkskarakter, en dat dekt goed de lading van dit boek. Het is een geschiedenisboek over de Nederlandse cultuur.

Is het woord echt niet te vertalen?

Petra Vethman citeert Paulien Cornelisse die schreef dat het onzin is dat het woord gezellig niet te vertalen is. Als bewijs noemt ze het Engelse woord 'cozy'. Maar volgens Petra is er inderdaad geen enkel woord dat de complete lading van het Nederlandse woord dekt:

'Er is geen equivalent in een andere taal te vinden dat de hele reikwijdte van het begrip gezellig dekt: zowel geldend voor knusheid in een klein kring als voor een positieve gemeenschappelijke ervaring in een grotere groep.'

Het Duitse gemütlich, het Engelse cozy en snug, en het Deense hygge dekken maar een deel van de lading van het Nederlandse woord gezelligheid.

Wat valt er te lezen in Gezellig!?

1. Het eerste hoofdstuk gaat dus over het begrip gezelligheid.
2. Van kaasfondue tot vegan bbq: de ontwikkeling van de eetcultuur
3. Mijn huis is mijn kasteel: Gezelligheid in huis
4. We gaan kamperen en naar de Costa del Sol: Vakantie, van elitair voorrecht tot volksliefde nummer een
5. Wij houden van oranje: Het gevoel even één volk te zijn
6. Yolo! Het leven is een feest. Feesten en vieringen binnens-en buitenshuis
7. Het Sinterklaasfeest
8. Appendix

Antwoorden op de vragen

Wat zijn nu de antwoorden op de vragen die Petra Vethman stelt? Wat betreft het woord gezellig, schrijft ze dat er geen enkel ander woord de lading van dit Nederlandse woord dekt. In die zin is het dus inderdaad typisch Nederlands.

Wat betreft de opkomst van gender reveal party's en dergelijke, is haar antwoord dat ze ontstaan uit een combinatie van de ontkerkelijking, individualisering en social media. Door de ontkerkelijking zijn veel vaste rituelen en manieren om dingen te vieren verdwenen. Mensen zoeken nieuwe vormen. Social media zorgen ervoor dat nieuwe feestjes zich snel en verspreiden. Zie ook het fenomeen van de Smash Cake!

Een antwoord op het ontstaan van de kringverjaardag kon ik niet vinden. Aan het Sinterklaasfeest wijdt Petra een heel hoofdstuk. Ze vertelt uitgebreid over de geschiedenis van dit feest, en ook over de veranderingen in de loop van de tijd. Ook behandelt ze de huidige Pietendiscussie.

Uitdrukkingen met Gezellig

• Wat gezellig zeg!
• Het moet natuurlijk wel gezellig blijven.
• Zullen we iets afspreken? Ja, gezellig!
• Doe niet zo ongezellig! Als je bijvoorbeeld liever geen gebakje wilt.
• Als reactie op iemand die ergens niet aan wil meedoen: 'Gezellig hoor!' en dan ironisch bedoeld.

Wat is typisch Nederlands: 65 dingen!

Naar aanleiding van dit boek vroeg ik me af: wat is er nog meer typisch Nederlands? Ik heb een lijst gemaakt met dingen die mij invielen!

1. Amsterdamse grachten
2. Anne Frank Huis
3. Bitterballen
4. Boerenkool met worst
5. De Domtoren in Utrecht
6. De rosse buurt in Amsterdam
7. Delfts blauw aardewerk
8. Deltawerken
9. Dijkgraaf (waterbeheerder)
10. Drop. Drop is erom berucht dat buitenlanders ervan gruwen en zich oprecht afvragen hoe wij dat in vredesnaam kunnen eten.
11. Elfstedentocht
12. Erwtensoep (snert)
13. Fietsen
14. Fietskratten
15. Fietspaden
16. Friet met mayonaise
17. Frikandellen
18. Gezelligheid
19. Grachtenpanden
20. Grolsch bier
21. Hagelslag op brood
22. Haring
23. Het Binnenhof
24. Huisjes aan het water
25. Jenever
26. Johan Cruijff
27. Kibbeling (gefrituurde vis)
28. Kinderdijkse molens
29. Klompen
30. Koffieshops (niet te verwarren met coffeeshops)
31. Koningsdag
32. Koninklijke Familie
33. Kringverjaardagen
34. Kroketten
35. Kruidnoten
36. Molens
37. Muziek van Jan Smit, Frans Bauer en dergelijke
38. Nederlands Openluchtmuseum
39. Nederlandse fietscultuur
40. Nederlandse kazen (Gouda, Edam, etc.)
41. Nederlandse polders
42. Nederlandse taal
43. Nederlandse tulpenvelden
44. Oliebollen (gefrituurde deegballetjes, traditioneel tijdens oud en nieuw)
45. Omafietsen
46. Oosterscheldekering
47. Oranjegekte tijdens sportevenementen
48. Pancakes (pannenkoeken)
49. Pepernoten
50. Pindakaas
51. Poffertjes
52. Polderen
53. Rookworst van de Hema
54. Sinterklaas en Zwarte Piet
55. Speculaas
56. Stamppot boerenkool
57. Stedelijk Museum Amsterdam
58. Stroop
59. Stroopwafels. (hieraan dacht ik omdat mensen in Ik Vertrek altijd stroopwafels geven aan hun nieuwe buren in het buitenland met de tekst: 'This is typical Dutch!'
60. Tom pouce
61. Tulpen
62. Vla
63. Windmolens in Kinderdijk
64. Zaanse mosterd
65. Zaanse Schans

Nederlandse toetjes

Als ik aan typisch Nederlands toetjes denk, dan komt meteen vanillevla bij me op. Ook hangop staat bekend als typisch Nederlands toetje.

Een ander typisch Nederlands toetje is rijstepap. Dat is een romige rijstepudding, vaak op smaak gebracht met vanille en bestrooid met kaneel. Het kan warm of koud geserveerd worden. Ook griesmeelpudding is typisch Nederlands. Het wordt gemaakt van griesmeel (gemalen tarwe), suiker en melk. Het heeft een stevige consistentie en wordt vaak geserveerd met bessensaus. Onderstaande griesmeelpudding maakte mijn man!

Mijn conclusie

Gezellig! is een interessant boek over de Nederlandse cultuur. Het is bovendien geschreven in een makkelijk leesbare stijl, en actueel. Als je houdt van geschiedenisboeken dan zul je dit boek vast waarderen.

Praktische informatie

Gezellig! is voor 21,99 te koop bij bol.com.

Wat vind jij van het woord gezellig? En wat vind jij typisch Nederlands?