'Hallo, ik ben Nicole Orriëns, en ik ben bang voor de tandarts. En niet zo'n klein beetje.'

Niet omdat het een enge man is. Maar gewoon. Omdat hij mijn tandarts is. Daar hoeft hij verder niets voor te doen. Ben jij tandarts? Dan bekijk je ik met een mengeling van huiver, afschuw en ontzetting.

En jahaaa, ik weet dat het niet nodig is om bang te zijn voor de tandarts. Maar maak dat maar eens duidelijk aan het deel van mij dat bang voor de tandarts is. Het kan niet anders dan dat dit deel elders in mijn lichaam verblijft! Want mijn hersenen weten het allemaal heus wel. Alle trucjes heb ik al uit de kast gehaald om van die stomme angst af te komen. Tevergeefs.

Bang voor de tandarts: waarom?

Wat maakt toch dat zoveel mensen bang voor de tandarts zijn? Een belangrijke oorzaak kan een eerdere nare ervaring zijn. Ik heb leeftijdsgenoten die bang voor de tandarts zijn vanwege vroegere ervaringen met de schooltandarts. Gelukkig heb ik daar nooit naartoe gehoeven. Hieronder een overzicht van een aantal andere mogelijke oorzaken.

Gebrek aan controle

Als je naar de tandarts gaat dan moet je in een speciale tandartsstoel gaan liggen. En vervolgens leggen ze je dan ook nog eens helemaal plat achterover. Daarna  moet je je mond opendoen, en iemand er in laten kijken en porren. Zeker als je iemand bent met een behoefte aan controle kan dat angst oproepen.

Angst voor het onbekende

Lig je eenmaal in de stoel, dan is het maar hopen dat de tandarts niets ergs vindt... Deze angst voor het onbekende speelt ook een rol bij mensen die bang voor de tandarts zijn.

Angst voor mogelijke pijn

Behandelingen aan je gebit kunnen pijn doen. Zelfs als het eerst verdoofd wordt. Sterker nog, ook de verdoving zelf, een prik in je tandvlees, kan angst voor pijn oproepen.

Even een time-out: laten we een momentje ontspannen!

Brr, wat een vervelend onderwerp. Laten we even een time-out nemen en ontspannen met onderstaand grappige filmpje over een tandarts waar je echt niet naartoe wilt!

'When I was young and just a bad little kid
My momma noticed funny things I did
Like shootin' puppies with a B B gun

I'd poison guppies, and when I was done
I'd find a pussy cat and bash its head
That's when my momma said

What did she say?
She said "My boy, I think someday
You'll find a way to make your natural tendencies pay.

You'll be a dentist
You have a talent for causing things pain
Son, be a dentist
People will pay you to be inhumane'

(Bron: Little Shop Of Horrors - Dentist! Lyrics | MetroLyrics)

Bang voor de tandarts tips

1. Praat erover met je tandarts. Vertel dat je zo bang bent als een wezel. Een goede tandarts zal naar je luisteren en proberen te helpen. Bij mij wisselt het effect van deze aanpak. Het hangt erg af van de persoon die de behandeling doet. Ik had er ooit eentje die geruststellend zei: 'Dit kun je! Dit heb je vaker gedaan,' en dat vond ik erg geruststellend toen.
2. Bang voor de tandarts? Stel jezelf de vraag: 'Waar ben ik nou eigenlijk toch zo zo bang voor? Is dat terecht?' Bied je angst als het ware een stoel aan en ga er mee in gesprek. Vaak blijkt dan dat het helemaal niet nodig is om bang te zijn! Zeggen ze. Jaja. Dit werkt bij mij dus voor geen meter. Het is net zoiets als aan mij vragen wat ik niet snap van wiskunde. Niets dus.
3. Laat de tandarts je uitgebreid uitleggen wat hij of zij gaat doen. Dit kan geruststellend werken, en een gevoel van controle geven. Voor mij helpt ook dit niet. Sterker nog: ik hoef helemaal niet precies te weten wat ze gaan doen. Doe het nou maar gewoon! Dan kan ik tenminste weer weg. Het liefst heb ik eigenlijk dat ze me knock out slaan bij binnenkomst, en wakker maken als ik klaar ben. In die zin heb ik dus geen behoefte aan controle bij de tandarts. Ik wil alleen maar dat het voorbij is.
4. Stel voor jezelf vaste Piekertijd in waarin je bang voor de tandarts mag zijn. Op die manier heb je er niet de hele tijd last van. Zeg bijvoorbeeld tegen jezelf: 'Om 10 uur mag ik 30 minuten bang zijn voor de tandarts.' De rest van de tijd zeg je tegen jezelf: 'Nu niet. Om tien uur mag je weer.' Een leuke theorie, maar hij gaat ervan uit dat je controle hebt over je gedachten en angst. Mijn angst voor de tandarts stoort zich echt niet aan vaste tijdstippen! Voor mij werkt dit dus niet.
5. Je bent bang voor de tandarts? Stel je het allerergste voor dat er kan gebeuren. Echt je absolute rampscenario. Vervolgens zul je merken dat zelfs een rampscenario wel meevalt. Ik heb dit geprobeerd, maar mijn rampscenario bleek echt net zo erg als ik al had gedacht! Ik schoot helemaal in de stress toen ik me het ergste wat er kon gebeuren voorstelde.
6. Lig je zo gespannen als een veer in de tandartsstoel? Dan kun je proberen om een ontspanningstechniek toe te passen. Begin met je voeten te ontspannen en ga zo langzaam naar boven. Gebruik hiervoor bijvoorbeeld Headspace. Dit helpt wel wat bij mij.
7. Zorg voor afleiding. Ga wat anders doen. Deze techniek probeer ik wel, en helpt ietsiepietsie. Maar ik voel dan nog wel steeds in mijn buik de angst voor de tandarts. Als ik een stripfiguurtje was, dan had ik voortdurend een donker wolkje boven mijn hoofd.
8. Zoek professionele hulp. Bijvoorbeeld een psycholoog. Soms is er meer aan de hand dan angst voor de tandarts.
9. Mindfulness! Bij mindfulness concentreer je op het moment. Op dit moment zit je (vast niet) bij de tandarts. Door in het moment te blijven verminder je dus de angst. Op dit moment is er immers niets aan de hand. Hoewel ik de theorie heel zinnig vind, werkt ook dit niet echt bij mij.
10. Ga naar een speciale tandarts: eentje die gespecialiseerd is in angstige patiënten.
11. Luister tijdens de behandeling naar een luisterboek/podcast/muziek/meditatie om je aandacht weg te halen bij wat er in je mond gebeurd.
12. Neem iemand mee om je hand vast te houden. Dit werkt voor mij ook niet. Ik zit me liever in mijn eentje op te vreten van angst in de wachtkamer. Toen mijn man een keer meeging, vond ik dat alleen maar lastig.
13. EFT. Ik heb op een gegeven moment zelfs EFT geprobeerd. Dat is een methode waarbij je moet denken aan de enge situatie, terwijl ze op je pols tikken met een vinger. Het idee is dat de angstreactie dan verdwijnt. Bij mij heeft het niet geholpen.
14. Hypnose. Ook dit had bij mij geen effect.
15. Ga naar een narcose tandarts. Ben je super bang voor de tandarts, en durf je echt niet? Dan kun je kijken of je terecht kunt bij een narcose tandarts. Die 'doet' je gebit terwijl je onder narcose bent. Een kennis van mij heeft dit gedaan, en op die manier jaren achterstallig onderhoud aan zijn tanden opgelost. Maar dit is een ingrijpende methode, en ook duur. Er zijn er meerdere in Nederland.
16. Boek je afspraak vroeg in de ochtend, zodat je er niet de hele dag tegenaan hoeft te hikken.
17. Gebruik 'de sandwichmethode': doe voor je tandartsafspraak iets leuks, en daarna ook weer. Voor mij werkt dit helaas niet. Want ik kan echt niet van 'iets leuks' genieten als ik daarna naar de tandarts moet! Daarna wel! Als alles goed is gegaan dans ik bijna de tandartspraktijk uit. Dan doe ik dus wel graag iets leuks.
18. Als je erg angstig wordt, dan kun je aan je huisarts een kalmerend middel vragen. Toen ik wist dat mijn verstandskiezen eruit getrokken moesten worden, kreeg ik tot mijn verbazing zonder discussie zo een tabletje Oxazepam voorgeschreven de huisarts. N.B. Als je Oxazepam hebt geslikt mag je daarna 16 uur lang niet autorijden. Slik dit dus niet als je met de auto naar de tandarts moet, want dan heb je een probleem.
19. Probeer het zo uit te mikken dat je niet lang in de wachtkamer hoeft zitten wachten op je afspraak. Zelf ben altijd zo bang dat ik te laat zal komen, dat ik standaard zo'n 25 minuten op mijn afspraak zit te wachten. Tsja... Ik raad het niet aan.
20. Stel je iemand voor, voor wie je grote bewondering hebt. En stel je voor wat die zou doen. Doe vervolgens alsof jij die persoon bent. Ik weet niet of je de serie Buffy The Vampire Slayer kent? Buffy was een jonge vrouw die in haar eentje vampieren doodde. Een tijd lang zeiden mensen bij moeilijke dingen: WWBD? Oftewel What Would Buffy Do? Dit principe kun je dus toepassen bij de tandarts.

Bang voor de tandarts: verschillende types angsthazen

Veel mensen zijn dus bang voor de tandarts. Maar hoe zich dat uit, en hoe ze ermee omgaan is heel verschillend. Zo ben ik een angstige patiënt die juist daarom het liefst 3 keer per jaar naar de tandarts gaat. Op die manier houd ik de angst beheersbaar. Aan de andere kant heb je ook mensen die bang zijn voor de tandarts, die een tandartsbezoek daarom juist mijden. En hoe langer ze niet naar de tandarts gaan, hoe enger het natuurlijk wordt. Want als je een paar jaar niet geweest bent, dan is de kans op achterstallig onderhoud natuurlijk groot. Nog meer reden om niet te gaan!

Voor beide types angstpatiënten geldt het advies: probeer om minimaal 1 keer per jaar naar de tandarts te gaan.

De uitpluismethode: waar ben je nou precies zo bang voor?

Nog even terug naar tip 1: Ga in gesprek met je angst, en ga na waarvoor je nou precies zo bang bent. Pluis de verschillende onderdelen van een tandartsbezoek uit. En elk punt geef je dan een cijfer voor hoe erg je het vindt van 1 tot 10. Hieronder mijn lijstje

• De weken voor de afspraak
• Naar de tandarts toe rijden
• Uit de auto stappen en de praktijk binnenlopen
• De wachtkamer binnenlopen
• Wachten tot je geroepen wordt.
• Opstaan als je geroepen wordt, en de behandelkamer inlopen.
• De tandarts een hand geven.
• In de stoel gaan liggen.
• Je mond openen.
• Rustig blijven liggen terwijl de tandarts je gebit bekijkt.
• Het oordeel van de tandarts aanhoren.
• De behandeling.

Eerlijk gezegd heb ik bij elk onderdeel 10 als score... Hoewel, als ik er echt over nadenken dan vind ik misschien de behandeling nog wel het minst erg. Als ik eenmaal maar weet wat er aan de hand is, dan is de behandeling daarna ook wel te doen.

De mens lijdt dikwijls het meest voor het lijden dat hij vreest

Ik ben me erg van dit spreekwoord bewust. Want als het gaat om mijn angst voor de tandarts, dan lijd ik beslist voor het lijden dat ik vrees. In de praktijk valt het namelijk meestal best mee. Des te irritanter dat ik dat gevoel van naderend onheil niet van me af kan schudden.

Het meest recente advies dat ik kreeg was: 'Accepteer dan maar gewoon dat je bang voor de tandarts bent.' Lijd onder die angst, gá er gebukt onder. Tsja, misschien moet ik dat inderdaad dan maar doen. Het klinkt in ieder geval als een advies dat ik kan uitvoeren, want gebukt gaan onder mijn angst voor de tandarts kan ik heel goed ; )

Bang voor de tandarts: mijn coping mechanisme

Behalve hevig lijden onder mijn angst voor de tandarts, heb ik besloten om in plaats van twee keer per jaar drie keer per jaar naar de tandarts te gaan. Dat klinkt misschien niet logisch voor iemand die bang voor de tandarts is, maar het maakt de angst voor mij beter beheersbaar.

Voordat ik me enorm druk kan gaan maken over de tandarts en wat er allemaal mis kan zijn, ben ik dan alweer een keer geweest.

Bang voor de tandarts ervaring in 2010

'Ik ben niet bang voor de tandarts, want ik heb zo goed gepoetst!' jubelde een blijmoedig kind in een tandpasta reclame. Maar ik heb ook goed gepoetst, en toch ben ik zo bang als een wezel. Ik ben wél bang voor de tandarts.

Nou vind ik het belangrijk om angsten onder ogen te zien, en er vooral niet voor weg te lopen, en dus kom ik twee keer per jaar de tandarts onder ogen voor controle, en het verwijderen van tandsteen. Om te voorkomen dat mijn hele dag wordt vergald door angstige anticipatie boek ik de vroegst mogelijke afspraak om 8.30.

Dan zit ik met het klamme angstzweet in mijn nek in de wachtkamer, en hoor de tandarts koffieleuten met zijn assistente. Zo rond 8.40 behaagt het hen dan om mij binnen te roepen. Met knikkende knieën neem ik plaats in de tandartsstoel en vertel, als een kind dat naar goedkeuring verlangt: 'Ik heb heel goed gepoetst meneer. En geflost, én met tandenstokers mijn tanden schoongemaakt.'

Dat levert mij meestal een zuinig knikje op, gevolgd door dat moment dat hij de stoel in ligstand manoeuvreert, en ik geheel en al hulpeloos achterover lig. Met de moed der wanhoop sper ik dan behulpzaam mijn kaken open zodat hij de boel kan controleren. Bevend wacht ik de uitslag af en als hij klaar is vraag ik geëmotioneerd:'Hoe lang hebben mijn tanden nog meneer?'

Dan krijg ik de verdoving die nodig is om het verwijderen van tandsteen draaglijk te maken, en moet opnieuw plaatsnemen in de wachtkamer, waarna de tandartsassistente mijn gebit grondig schoonmaakt.

Morgenochtend om 8.30 moet ik weer, maar ik heb het hele weekend al nergens anders aan kunnen denken. Welke gymnastische oefeningen ik ook uithaalde met mijn hersenen, om te genieten van het weekend, de gedachte aan mijn tandartsafspraak drong zich steeds opnieuw naar voren.

Ondertussen ben ik zo ver dat ik bijna niet kan wachten tot ik er morgen heen kan, zodat ik bevrijd wordt van de stress van het wachten!

Bang voor de tandarts: samenvattend

Bang voor de tandarts? Tandartsangst is heel normaal! Heel veel mensen zijn bang voor de tandarts. Je bent beslist niet de enige.

Het is de kunst om ondanks die angst wél naar de tandarts te gaan.

Als je een goed gebit hebt, is vaak 1 keer per jaar al genoeg. Het belangrijkste wat je verder kunt doen is je tandarts vertellen over je angst. Als het goed is, zal hij of je dan met extra zorg behandelen.

Sterkte! En bedenk: 'Ook dit gaat voorbij!'

Wat zeggen Huisvlijt bezoekers over de tandarts?

• Grappig, na een paar dagen na het lezen van dit stukje moet ik naar de tandarts… Na een aantal jaren niet geweest te zijn. Onze tandarts was een beetje rare man. Nu blijkt dat alle patiënten zijn weggelopen. Nadat hij mijn verkeerde kies wilde trekken ben ik niet meer geweest. Maar nu ben ik weer terug, en alles is anders. Er zijn nu hele leuke lieve mensen daar. Al mijn angsten zijn weg. Ik ben blij dat ik toch weer naar dezelfde praktijk ben geweest. Dat was nogal een issue. Ik was daar met mijn kinderen, maar die wilden ook allemaal niet meer. (Linda)
• Mijn tandarts is een schat van een man, ben ruim dertig jaar met hem getrouwd. En dan te bedenken dat ik vroeger panisch was voor de tandarts …. (Schrijfsels)
• Ik ben van de jaren zestig, en toen had het je fenomeen schooltandarts. Ik heb hier de nodige trauma`s van opgelopen. Wat een beulen waren dat. Ik krijg er nog de kriebels van. Ik denk dat deze figuren heel veel kapot hebben gemaakt. Ik ben nu 60 jaar en heb een kunstgebit. Dus hoef ik niet meer bang te zijn voor de tandarts. Sterkte die nog wel gaan en bang zijn. (Luna)
• Een bezoek aan de tandarts, was ook niet mijn favoriete uitje hoor! (Edward)
• Als er één medicus is waar ik totaal geen angst voor heb dan is het de tandarts. Wel laat ik alles verdoven, behalve tandsteen verwijderen.Toch herken ik heel veel van je verhaal. De angst die jij beschrijft heb ik voor een narcose. De laatste keer is 20 jaar geleden maar ik heb er wel een trauma aan overgehouden. Het was namelijk voor een spoed-ingreep en dan moeten ze (hoorde ik later) eerst de spierverslapper geven en dan het slaapmiddel. Anders komt er voedsel in de longen. Normaal gesproken met merk je dat niet of nauwelijks, maar in mijn geval duurde het lang voor het slaapmiddel werkte. Daardoor was mijn bovenlichaam al verlamd en kon ik niet meer ademen maar was ik wel nog wakker. Het heeft niet lang geduurd en ik was niet in gevaar maar op zo’n moment slaat de paniek dan toch echt toe. 10 jaar geleden dreigde ik geopereerd te moeten worden en toen voelde ik exact de angsten die je beschreef. Gelukkig ging het niet door. (Jo)
• Ik ben vreselijk bang voor de tandarts, en mijn vertrouwen werd ook nog eens geschonden doordat de tandarts die ik had ook nog eens rekeningen opvoerde die hij dubbel indiende, bij mij en bij de zorgverzekering. Verder moest ik soms vijf keer komen voor een gaatje…niet echt helpend als je al zo bang bent. Ik ga nu al jaren eerst naar de mondhygiëniste en daarna naar de tandarts. Voordeel is dat de mondhygiëniste niets doet met apparaten, op mijn verzoek doet ze het tandsteen weghalen met de hand…bovendien ziet zij wel of er een gaatje is en kan ik me voorbereiden op de tandarts. Maar juist doordat ik regelmatig naar de mondhygiëniste ga heb ik geen gaatjes meer. En geen angst. (Greet)
• Mijn tandvlees lijdt aan paradontitus. Vijf jaar geleden gromde de tandarts dat ik over vijf jaar een gebit zou dragen. Toen ben ik overgestapt naar de vrouwelijke collega. Het is een omhooggevallen boer, hij meent het niet zo (denk ik). Ik heb nog nooit een enkel gaatje gehad in mijn leven. Tandsteen verwijderen hoef ik niet meer sinds ik tandenstokers gebruik en na een bahandeling van de ‘pockets’ was ik eigenlijk klaar. De damestandarts krabt wat en verwijderd mijn rokersaanslag.
  Ik ben er helemaal niet bang voor, ook nooit geweest ook nooit met verdoving. Ja nou, wel toen mijn vertandskiezen zijn getrokken. (toen was ik 16, lang lang lang geleden, viel wel tien kilo af en was verlost van het babyspek, dus alleen maar winst).
  Ik weet niet wat jouw tandarts doet, maar mij geen pijn in elk geval….
  En een gebit, ach ja, we zien wel, oud wordt ik toch wel, met of zonder echte tanden… tsss (Buffertje)
• Ik heb ook een hekel aan de tandarts en zie er erg tegenop. Maar op de dag zelf als de afspraak is gaat het eigenlijk wel. In augustus mag ik weer voor behandeling. Het gaat ruim een uur duren dat weet ik nu al. Daarna hoop ik er voor een half jaar weer vanaf te zijn. Stertke! (Zondagskind)
• Vreselijk die tandartsafspraken.. ik kreeg de laatste keer ook een tandsteenbehandeling, nou, dat is waarschijnlijk gelijk de laatste geweest. Ik hoef ‘m niet meer, dankuwel.. Maar wat de andere ingrepen betreft, kom maar op, ik heb ze allemaal al gehad. Ik hoef geen sterkte meer te zeggen inmiddels, want voor jou zit het erop.. (Wilmi)
• Je omschrijft het helemaal zoals het is…. Gelukkig ben je er nu weer een half jaartje vanaf! (Liene)
• Mijn tandarts is een schat van een man! Ik heb altijd heel erg last van tandsteen, en alle andere tandartsen waren altijd aan het mopperen over niet genoeg poetsen (wat ik wél doe, en zo’n gemopper jaagt me weg). Het was alweer vijf jaar geleden dat ik nog eens geweest was, en toen was daar deze heerlijke meneer. Drie keer moest ik terug voor alle tandsteen weg was, maar hij heeft het heel geduldig gedaan, me niet schuldig doen voelen, me een poetstechniek geleerd die voor mij echt werkt. Het was nodig, want als het tij niet gekeerd kon worden op een maand, dan vreesde hij voor mijn tanden. Maar mijn tandvlees is weer zo gezond als een vis, en dat dankzij hem! (Meyser)
• Verdoving? Voor het weghalen van tandsteen? Vraag je daar zelf om…moet je natuurlijk doen hoor, geen oordeel van mijn kant.
  Ben ook niet dol op een tandartsbehandeling, maar ik heb nu zo’n schat van een tandarts. En, echt, dat helpt heel veel tegen de angst!!
  De vorige tandarts was een nare man, heb zelfs de laatste keer mijn kids uit de stoel weggegrist en ben boos weggelopen… Kreeg ik nog een brief toe dat ik een slechte moeder was….jaah, je hebt ze erbij.. (Jolanda)
• Ik krijg al pijn in mijn buik bij het lezen….Ik ben er gelukkig weer even vanaf. En jij ook !! Sterkte :-) (Huize Steen)
• Geweldig geschreven verhaal…..Het zou zo over mij kunnen gaan !! Ik ben zo bang voor de tandarts, maar ga wel altijd. Met dit verhaal vooraf!!! lieve groetjes fijne week Ria..
• Herkenbaar voor tot 4,5 jaar geleden. Toen ben ik terecht gekomen bij de meest fantastische tandarts die er maar kan zijn (te weten dat mijn gebit in 18 jaar buitenland maar 2 keer een tandarts heeft gezien) Super gewoon! Ik ren zelfs niet langer de wachtkamer uit!!! (Diana)
• Door jouw blog herinnerde ik me weer dat ik al vanaf februari een afspraak moet maken. Ik heb zojuist de telefoon gepakt en een afspraak gemaakt. Ik ben niet meer bang voor de tandarts sinds de verdoving-prikjes geen pijn meer doen. (Monique)

Hoe ervaar jij de tandarts?

Met dank aan Shutterstock voor de afbeelding bovenaan : )