Bron: BNNVARA

Op maandag 20 september 2021 werd de documentaire Alleen tegen de staat uitgezonden door BNNVARA.

Uiteraard heb ik hem gemist, maar gelukkig kon ik hem heel makkelijk inhalen.

Alleen tegen de staat documentaire over de toeslagen affaire

Alleen tegen de staat gaat over de gevolgen van de toeslagen affaire voor de  mensen die slachtoffer werden van 'een systeem waaruit iedere menselijkheid was verdwenen.'

'IJzingwekkende monologen' van 5 vrouwen

Het is een heel eenvoudig concept: het is alsof je als kijker meekijkt in een gespreksgroep voor 'overlevenden van de toeslagen affaire'. Afwisselend vertellen 5 vrouwen over wat er is gebeurd, en wat de gevolgen waren voor hen persoonlijk en voor hun gezin. Op 2doc omschrijven ze het als 'ijzingwekkende monologen'.

Alleen tegen de staat: hoe het begon

Het begon allemaal met een brief van de Belastingdienst. En alle vijf de vrouwen deden alles wat je dan moet doen. Ze leverden hun stukken in, en als de Belastingdienst vervolgens schreef dat het nooit was aangekomen, deden ze dat nog een keer. Soms zelfs persoonlijk op een belastingkantoor, of per aangetekende post. Ook belden ze er achteraan.

Zo vertelt één van de vrouwen naar aanleiding van de beschikking van de Belastingdienst dat ze 28.000 moest betalen, dat ze dacht:

'Ik had nog zoiets van 'foutje'. Ik stuur weer mijn bewijsstukken op. Dus ik weer alles aangetekend opgestuurd, weer bellen... '

Alle vrouwen kregen te maken met veel onduidelijkheid bij de Belastingdienst. Daardoor begonnen ze aan zichzelf te twijfelen. Enerzijds wisten ze dat alles correct hadden gedaan, maar toch...

Alleen tegen de staat: 33 gevolgen

De volgende dingen komen terug in de verhalen van de vijf vrouwen

1. Gevoel dat je dom bent
2. Gevoel dat je gek bent
3. Onzekerheid: 'Ik moet wel iets verkeerd gedaan hebben.'
4. Slaapproblemen
5. Wantrouwen
6. Anders naar wereld kijken
7. Machteloosheid: gebrek aan zeggenschap over eigen leven. Belasting bepaalde alles.
8. Schaamte naar de omgeving toe
9. Depressie
10. Eenzaamheid
11. Spanning in gezin en relatie
12. Miskenning
13. Isolement
14. Verdriet
15. Woede
16. Frustratie
17. Wanhoop
18. Anders functioneren op werk
19. Kind uit huis geplaatst
20. Geldproblemen
21. Kinderen noodgedwongen van clubjes gehaald door geldgebrek
22. Baan kwijtgeraakt! (Een van de vrouwen werd ontslagen omdat ze in de financiële sector werkte, en daar mag je geen schulden hebben. Dan zou je namelijk 'chantabel' zijn.)
23. Hopeloosheid
24. Moedeloosheid
25. Vernedering
26. Desillusie
27. Zorg
28. Wrok
29. Stress
30. Kinderen beschadigd
31. Schuldgevoel naar kinderen toe
32. Angst: hoe moet ik dit betalen, angst dat kinderen uit huis worden geplaatst, hoe nu verder?
33. Zelfverwijt

Er is nog niets hersteld

Ondanks het feit dat de staat nu de fouten erkend, voelen de gedupeerden zich erg in de kou staan. Na alle ellende en narigheid wordt nu verwacht dat ze zich alsnog wenden tot de instanties die hen zoveel pijn en kwaad hebben gedaan. Ze moeten dingen zelf regelen, terwijl ze daar mentaal en emotioneel niet goed toe in staat zijn.

Gedupeerde:

'Er is niemand, maar dan ook niemand die ons eigenlijk helpt. Wat de Belastingdienst nu doet is, 'oké we geven je geld, en zoek het dan maar uit.' Maar dat alleen is niet de oplossing. Ze moeten alle collateral damage wat bij ons is gekomen moeten ze gewoon oplossen.'

Mijn conclusie over Alleen tegen de staat

Ik sluit mij helemaal aan bij deze uitspraak in Metronieuws:

'De pure en simpele manier waarop de documentaire gefilmd is, laat de verhalen van de slachtoffers nog harder binnenkomen.'

Doordat het zo'n rustige setting is, en alleen de vijf vrouwen aan het woord komen (je ziet zelfs geen interviewer) gaat alle aandacht ook echt naar hun verhaal. Er is geen enkele afleiding.

Het kan jou ook overkomen... een huiveringwekkende boodschap

Ik vond het een indrukwekkende documentaire, en ook eentje die me zorgen baart. Want zoals één van de vrouwen terecht opmerkt:

'Wat ik wil delen... Het is gewoon eigenlijk allemaal nog veel erger dan dat jullie denken als gewone burger. En dat benauwt mij wel eens om te zien hoe de gewone burgers reageren. Van ja, we weten het nu allemaal wel. Jullie zijn zielig. Maar wat ons overkomt, dat kan jou of de buurman ook overkomen.'

N.B. Opvallend vond ik dat er alleen maar vrouwen waren in deze documentaire. Zijn er geen mannen die problemen hebben gekregen door de toeslagen affaire?

Praktische informatie

Alleen tegen de staat is online te kijken via npostart.nl

P.S. Tijdens het kijken van deze documentaire moest ik denken aan het boek Het Geschenk van Edith Eger. Zij overleefde Auschwitz, en stelt dat je alle narigheid te boven kunt komen.

Ik hoop dat deze vrouwen ook zover komen.

Kijktips voor andere documentaires

• Het beste voor Kees
• Het zaad van Karbaat
• Het goede leven en de vrije markt In dit boek is aandacht voor de rol van instituties!
• Gezin Ruinerwold
• Mr. Bates v the post office

Heb jij Alleen tegen de staat al gezien? Wat vond je ervan?