In het licht van sterven van Ineke Koedam
In het boek Je kunt het maar één keer doen werd Ineke Koedam genoemd. En dat leidde mij naar het boek In het licht van sterven.
Dit boek gaat over zogenoemde levenseinde ervaringen.
Dus niet een bijna-dood-ervaring, maar bijzondere ervaringen van mensen die stervende zijn.
Minder of niet meer bang voor de dood
Volgens Pim van Lommel, cardioloog en schrijver van het boek Eindeloos bewustzijn kan In het licht van sterven een belangrijke bijdrage leveren aan de herkenning en erkenning van levenseinde-ervaringen en bovendien de angst voor de dood verminderen.
In het licht van sterven: Ervaringen op de grens van leven en dood
Ineke Koedam deed namens neuropsychiater Peter Fenwick onderzoek naar levenseinde ervaringen.
Deze komen in ongeveer 10% van de sterfprocessen voor.
Waarom de ene mens deze ervaringen heeft, en een ander niet, is onbekend. Ineke Koedam deed haar onderzoek in de vorm van gesprekken met collega-hospicewerkers.
De dood ≠ gebeurtenis maar een proces
Uit het onderzoek van Peter Fenwick in Engeland blijkt dat de dood niet zozeer een enkele gebeurtenis is als een proces, schrijft Ineke Koedam. Er zijn namelijk verschijnselen zoals visioenen, waarnemingen, ongewone gebeurtenissen en toevalligheden die de dood als het ware 'inluiden'. Dit worden ook wel sterfbedverschijnselen genoemd.
Voorbeelden van sterfbedverschijnselen
- De stervende praat over bezoek van overleden familieleden, vrienden, kinderen, religieuze figuren of huisdieren. Ineke Koedam geeft een prachtig voorbeeld. Een moeder zegt tegen haar dochter: 'Maak mijn tas maar klaar, want Jan wacht op me.' Jan was haar echtgenoot.
- De stervende kijkt ergens naar, maar de omgeving ziet daar niets.
- Het gevoel van een warme atmosfeer, hoewel dat ook juist een akelige sfeer kan zijn.
- Verandering van temperatuur in de kamer
- Klokken die spontaan stoppen met tikken.
- Vreemd gedrag van katten, honden en vogels.
- Iemand vertelt later dat een stervende bij hem 'op bezoek' kwam.
- Iemand die verward of buiten bewustzijn was, wordt ineens even heel helder.
- Het lijkt soms alsof een stervende heeft gewacht op iemand voordat hij of zij sterft. Of dat ze juist wachten totdat iedereen de kamer uit is, om te sterven.
- De stervende heeft mooie dromen, waarin ze in een andere wereld zijn.
- Hospicemedewerkers ervaren met 'grote regelmaat' nog een aanwezigheid na het fysieke overlijden. Soms hebben ze het gevoel dat het lichaam weliswaar is overleden, maar dat de ziel er nog is.
Overleden dochter
Met extra interesse las ik het verhaal over een mevrouw van wie de dochter was overleden op 18-jarige leeftijd. Volgens die mevrouw kwam haar dochter haar halen.
'Die mevrouw had er enorm veel steun aan dat haar dochter wist dat zij er aankwam. Zij geloofde dat wij werd gehaald en sterven was daardoor voor haar helemaal geen punt meer. (....) Ze vertelde heel veel terwijl die dochter er gewoon was.'
Tsja... Ik weet niet of ik geloof dat mijn dochter Lucy zo concreet nog ergens is, maar ik vind het een hoopvol en mooi verhaal. Stel je voor dat ik Lucy dan toch ooit nog weer kan ontmoeten! En zou mijn vader haar dan bijvoorbeeld ook zijn tegemoet gelopen toen ze 'aankwam'?
Zijn levenseinde ervaringen niet gewoon hallucinaties?!
Ineke Koedam pakt de koe bij de horens en stelt zelf de vraag: Hoe weten we dat levenseinde ervaringen niet gewoon hallucinaties zijn? Maar volgens haar zijn hallucinaties duidelijk anders.
Mijn conclusie over het boek In het licht van sterven
Ik las dit boek vanuit een mengeling van verlangen naar mijn dochter Lucy, en het zoeken naar een kader voor het overlijden van mijn vader. Hoe is het om te sterven? Wat voel je dan? Wat beleef je?
Wat ik mooi vind aan dit boek is het idee dat sterven, net als een geboorte, een soort doorgang is naar iets anders.
Sterven is in dit boek beslist niet iets negatiefs. Ineke Koedam vindt dan ook dat je in een hospice niet moet zeggen dat het 'slecht' met iemand gaat. Sterven overstijgt volgens haar het idee van 'slecht'. Je kunt volgens Ineke Koedam beter zeggen dat het levenseinde nadert.
En net zoals je een bevalling niet kunt plannen, kun je sterven ook niet plannen. Je kunt wel een geboorteplan of sterfplan maken, maar je weet nooit hoe het loopt.
Wat ik in ieder geval meeneem uit dit boek zijn de volgende dingen:
- Als ik bij iemands overlijden ben, niet meteen in de actie schieten, maar rustig de tijd nemen. Gelukkig hebben we dat bij mijn vader ook gedaan.
- Een raam open zetten, zodat een eventuele ziel weg kan.
- Het ritueel om de handen van de overledene te oliën. 'Handen die een leven lang hebben gewerkt. Handen die hebben gewiegd en gedragen, geslagen en gestreeld, genomen en gegeven, vastgepakt en losgelaten.'
Het boek In het licht van sterven vraagt ons om ons open te stellen voor wat zich aandient.
Music thanatology
In dit boek las ik ook over het vak van music thanatology. Een muziektherapeute speelt harp bij een stervende. De musicus stemt haar harpmuziek af op de stervende.
In het licht van sterven lezen of kopen?
In het licht van sterven van Ineke Koedam is voor 18,50 te koop bij bol.com of je lokale boekhandel. Maar het is ook gewoon te vinden in de bibliotheek!
Heb jij bijzondere ervaringen rondom een overlijden? Deel ze dan in de comments hieronder als je wilt.
Mijn broer woonde in het buitenland en kwam onverwacht een week eerder naar Nederland. De dag daarop stierf mijn moeder na een coma. Alsof ze het wist en op hem gewacht had
Wat bijzonder Izerina! En mooi ook.
Phoe, dit lijkt me een heel heftig boek. Dapper dat je het gelezen hebt. Ik geloof dat ik het niet aan zou durven.
Lijkt me een fijn boek. Mijn man en ik werden 's nachts gebeld door het verzorgingshuis dat mijn 88-jarige moeder nu toch heel hard achteruitging. Toen we bij haar kwamen was haar ademhaling heel onrustig. We gingen bij haar zitten en ik zette haar lievelingsmuziek aan. Al snel werd ze toen rustiger, haar ademhaling werd steeds langzamer en langzamer en niet lang daarna stopte ze heel stilletjes met ademhalen. Het was heel vredig.
Wat mooi Alice!
Ik weet niet waar ik in moet geloven als het op de dood aankomt, maar de gedachte dat er iemand op je wacht aan de andere kant is toch mooi.
Ja, dat vind ik ook John.
Bij mijn schoonmoeder waren haar 2 dochters aan het waken. De ene viel in slaap en de ander was even naar toilet en was hun moeder opeens vertrokken. Bij schoonvader was het totaal anders. Zijn 5 kinderen werden geroepen en ieder snelde er naartoe. Geen 5 minuten nadat vijfde kind binnen was vertrok hij. Hij was al dagen in coma.
Bijzonder hoe verschillend dat dan weer is. Ik lees en hoor inderdaad ook regelmatig dat mensen sterven als familie even de kamer uit is, alsof ze dan makkelijker kunnen 'gaan'. Maar omgekeerd hoor je dus ook.
Mijn vader, overleden in augustus 2001, 84 jaar, bad op zijn sterfbed het ‘Wees gegroet Maria’, steeds maar weer. Na een poosje hield hij op met ademen.
Mijn tante vertelde later dat zijn moeder, die overleed toen hij 14 was, op dezelfde manier gestorven was
Wat mooi dat hij als het ware in de voetsporen van zijn moeder trad Thea.
Ik heb in het verleden van een collega het boekje: Het sprookje van de dood van M. C. van der Bruggen mogen lezen en ik moet zeggen dat ondanks het misschien wat zweverig over kan komen er toch een soort van vredigheid uit voortkomt. Voor mijzelf ben ik het leven en de dood makkelijker gaan inzien nav het lezen van dit boekje. Misschien kan het jou ook helpen bij het verwerken van je grote verliezen.
Dankjewel voor de tip Rianne! Dat boek ga ik zeker opzoeken!
Ze hebben het in de bieb! Ik heb het gereserveerd. Nogmaals dank voor je tip!
Het heeft ook iets moois als je nog afscheid kan nemen en erbij bent.
Die raam open zetten vind ik een goeie :)
Ja hè? Als ik dat eerder had geweten had ik dat gedaan bij mijn vader en Lucy!
Het lijkt me een mooi boek om te lezen. Interessant ook hoe het sterfproces verloopt en hoe dat bij iedereen weer zo verschillend kan zijn.
Zoveel aandacht er altijd is voor de geboorte en de tijd daarvoor nog, zo weinig was er voor ons afscheid van dit leven. Of is dat in deze tijd een beetje weggestopt. Denk ook dat het een proces is, net zoals in verwachting zijn. Maar dan omgekeerd en moeten loslaten van het stoffelijke.
Dat heb je heel mooi gezegd Cellie Citroen.