Rouwproces: Doolhof van de rouw + 20 observaties

Rouwproces

Na het overlijden van mijn vader vroeg ik me af: ‘Hoe werkt dat, met rouwen? Hoe gaat zo’n rouwproces?’

Ik ken natuurlijk wel de bekende fases van Kübler-Ross, waarin 5 fases van ontkenning, woede, onderhandelen, verdriet en aanvaarding elkaar opvolgen. Maar ik weet ook dat dit model van het rouwproces tegenwoordig in twijfel wordt getrokken.

Dus ging ik op zoek naar boeken over rouwen, om te zien wat ik zoal kan verwachten.

‘Ik wist niet hoe ik dat rouwen moest doen.’

Eén van de boeken over het rouwproces die ik las was Doolhof van de rouw. Daarin schrijft Frieda Horst over het overlijden van haar vader, dus dat leek me erg geschikt! Ik ben immers ook mijn vader verloren.

‘Ik wist niet hoe ik dat rouwen moest doen, maar wilde het graag goed doen,’ schrijft Frieda in het voorwoord. Ook daarin kon ik mij erg vinden.

Doolhof van de rouw van Frieda Horst: rouwproces in beeld

Frieda Horst herkende zichzelf niet in de meeste boeken over rouwen. Totdat ze een theorie tegenkwam over rouwen als een soort doolhof binnengaan. Daarin vond ze veel herkenning, en het is denk ik ook niet voor niets de titel van haar boek.

Omdat het boek een beschrijving is van haar rouwproces, vind ik een samenvatting lastig. Daarom hieronder 19 stukken uit Doolhof van de rouw die mij in het bijzonder troffen.

  1. ‘Ik hoorde een keer een boeddhistische monnik op de tv zeggen dat, als je sterft, je erop moet letten dat je je laatste adem uitademt, niet inademt. Want als je inademt, dan hou je vast aan dit leven.’ (Ik was erbij toen mijn vader zijn laatste adem uitblies, en volgens mij stierf hij dus toen hij uitademde.
  2. Ik weet dat hij dood is. Ik weet dat hij niet meer leven wordt. Ik heb hem zijn laatste adem zien uitblazen.Ik heb hem gewassen. Maar toch  kan ik me hem niet dood voorstellen.’ (Ook dit vind ik erg herkenbaar. Hoewel ik intellectueel gezien weet dat mijn vader dood is, voelt het alsof hij er nog gewoon is…)
  3. ‘Mijn vader is er mijn hele leven geweest. Hoe moet ik me dan een leven voorstellen waarin hij, al is het maar op de achtergrond, niet aanwezig is?’
  4. ‘Na de dood van een naaste kom je zonder dat je erop bedacht bent, in een doolhof terecht, het Doolhof van de Rouw. Ter Horst schrijft erover: ‘Men weet er de weg iet. De uitgang is moeilijk te vinden en vaak komt men terug op plaatsen waar men al eerder is geweest.’
  5. Als iemand ongeneeslijk ziek is, kom je in een achtbaan schrijft Frieda. Die achtbaan eindigt bij het overlijden, en dan kom je dus in het Doolhof van de Rouw.
  6. ‘Dit is een doolhof zonder plattegrond, geheel individueel op maat voor u gemaakt, met hier en daar straatjes waar iedereen doorheen moet, elk in zijn eigen tempo. Uw tempo bepaalt niet hoe snel u de uitgang zult vinden, u kunt snel of langzaam lopen, maar de uitgang vindt u slechts mettertijd. Sommigen zeggen dat het een jaar duurt, maar wanneer het om een naaste gaat, kunt  u er beter ruim anderhalf jaar voor uittrekken. Langer of korter mag natuurlijk ook. De buitenwereld verwacht echter wel dat u er uiterlijk na een maand of vier uit bent, zo niet eerder.’
  7. Eigenlijk kun je pas na de begrafenis en alle geregel rustig beginnen aan je tocht van jouw individuele doolhof.
  8. ‘Het besef dat ik iets niet meer aan mijn vader kan vragen.’
  9. Frieda vraagt zich af of ze in ontkenning is als ze een seconde denkt: ‘Even aan mijn vader vragen.’ Maar concludeert: Natuurlijk niet. De automatische gedachte: ‘Even aan mijn vader vragen, ‘ die ik mijn hele leven leven regelmatig heb gehad, is nu eenmaal sneller dan het nieuwe weten dat mijn vader dood is.’
  10. Frieda beschrijft een theorie over hoe je rouwende mensen het beste kunt steunen. Centraal hierin staan ‘cirkels’. In een centrale cirkel staat de persoon met het grootste verlies, in dit geval Frieda’s moeder. In de cirkel die er heel dicht omheen ligt staan de mensen die het dichtst bij de persoon in de centrale cirkel staan. Een derde cirkel bestaat uit partners en kinderen. Daarbuiten liggen nog meer cirkels. Volgens de theorie mag je tegen de personen in de cirkels buiten je eigen cirkels klagen, zeuren en onredelijk zijn. Maar de personen dit bij naar binnen toe gelegen cirkel horen mag je alleen steunen. (In mijn geval: ik mag niet huilen bij mijn moeder, maar we bij mijn man.)
  11. ‘Je kunt beter niets zeggen, dan iets stoms.’
  12. ‘Je bent een jaar bezig met rouwen en daarna nog een jaar om alle mensen te vergeven die stomme opmerkingen hebben gemaakt.’
  13. Een vriendin van Frieda barstte in tranen uit toen ze haar dat haar vader overleden was. Haar eigen vader was 1,5 jaar geleden overleden. ‘Sorry, ik zou jou moeten troosten, maar ik vind het zo erg voor je,’ zei de vriendin tegen Frieda. Frieda vond dat zeer troostend, maar was ook verbaasd dat haar vriendin na 1,5 nog in tranen uitbarstte. Volgens ‘het boekje’ zou ze het overlijden van haar vader immers verwerkt moeten hebben.
  14. ‘Ja mooi, sneeuwklokjes, mijn vader is dood.’
  15. ‘Verdriet is een een eerbetoon aan papa. Een eerbetoon aan de liefde die we voor hem voelden.’
  16. ‘Ik wil het goed doen, niet dat ik over drie jaar een burn-out krijg en iedereen zegt: ‘Ja maar het overlijden van haar vader heeft ze ook nooit goed verwerkt. Dat krijg je er nu van. Nu moet ze het alsnog een plekje geven.’
  17. ‘Rouwen is een werkwoord, maar geen activiteit die je doet. Eigenlijk vind ik het beter o m te spreken van ‘In de rouw zijn.’ Dit beseft geeft me een soort van berusting. er is niet iets dat ik hoef te doen om te rouwen. Ik moet het gewoon ondergaan. het gevoel komt zoals het komt. Soms is dat met tranen, soms niet.’
  18. ‘Voor het rouwen hoef ik blijkbaar niet de tijd te nemen, ik moet aanvaarden dat er tijd overheen zal moeten gaan voordat het verlies verwerkt is.’
  19. ‘Als de dood dan moet bestaan, dan moet er in elk geval een telefoonverbinding met de dode komen. ‘Ik begrijp best dat hij niet langs komt voor mijn verjaardag, maar dan kan hij toch in elk geval even bellen?’ was de onredelijke gedachte die de hele dag steeds weer door mijn hoofd schoot.’
  20. ‘Nu heb bijna een jaar is, lijkt het vaak weer alsof hij gisteren gestorven is, dan zit ik weer midden in het doolhof in het Tranendal. Gelukkig merk ik wel dat ik er nu sneller weer uit klauter.’

Mijn favoriete passage, nummer 6, presenteert Frieda als een flyer. Het leek me leuk om er een heuse flyer van te maken:

rouwproces

Rouwproces

Frieda van Horst beschrijft haar rouwproces in prettige en toegankelijke woorden. Haar boek heeft iets huiselijks, en dat maakt het herkenbaar. Het is een mengeling van dagelijkse beslommeringen in combinatie met een overlijden. Tegelijkertijd heeft Doolhof van rouw regelmatig iets poëtisch. Zoals de namen van de dingen waar je in het rouwproces mee te maken kunt krijgen:

  • Regelzaken van het laatste Endje
  • Team De Beste Stuurlui Staan Aan Wal: geven ongevraagd goed bedoeld advies. Ze zeggen dingen als: ‘Je moet het de tijd geven, het leven gaat door, hij/zij hoeft niet langer te lijden.’
  • Kantoortje Het Diepe. Daar moet je naartoe voor de praktische zaken.
  • Afdeling Ingewikkelder kunnen we het niet maken van Het Diepe
  • Memorylane
  • Het filosofieweggetje
  • De concentratieweg
  • Het donkere Koudesteegje
  • De vermoeidheidstraat
  • Café Een bakkie troost
  • Tranendal
  • Schouwkasteel met reflectievijver
  • Spiegelzaal
  • De wat-als-rotonde
  • De Alles Stomlaan
  • Een Sprankje Lichtlaan
  • Het Protestveld
  • Wensput

Mijn conclusie over Doolhof van rouw over een rouwproces

Doolhof van rouw is een prettig en makkelijk leesbaar boek. Het gaat over het rouwproces na het verliezen van een vader. Het boek beslaat ongeveer 1 jaar. Het boek bestaat uit drie delen: Voor, Het overlijden, Erna.

Als je zelf iemand bent verloren, of gewoon interesse hebt in een rouwproces, dan is dit boekje de moeite van het lezen waard.

Praktische informatie over Doolhof van rouw

Doolhof van rouw is voor 15 euro te koop bij bol.com of je lokale boekhandel. Zelf las ik dit boek via de Online Bibliotheek als eBook op mijn eReader. Maar als je lid bent van de bibliotheek, en je hebt geen eReader, dan kun je het boek ook lezen op je computer of smartphone!

P.S. Mijn vader is overleden in de nacht van 26 april. Het is bizar, hoe kort dat nog maar geleden is…

Lees ook uitvaart fotografie en Aangifte van overlijden.

Hoe zijn jouw ervaringen met rouw en rouwproces?

Similar Posts

20 Comments

  1. rouwen is ook niet makkelijk. Maar wel belangrijk dat je er de tijd voor neemt. Als je het niet goed afsluit kan het je jaren dwars blijven zitten.

    Love as always
    Dimario

  2. Ik denk dat ieder individu daar anders mee omgaat. Het ligt ook een beetje aan de band die je met die persoon gehad hebt.

  3. Rouw is iets persoonlijks en iedereen rouwt op een eigen manier. Zeker in het begin krijg je met heel veel emoties te maken die je niet kent en dan is het wel fijn als iemand je vertelt dat die gevoelens normaal zijn.

    1. Rouwen om mijn vader….
      Ik was 9 maanden zwanger van mijn eerste kind, zijn eerste kleinkind… Hij werd begraven de dag voor mijn uitgerekende datum. Ik kan nog de pijn voelen ook al is het 29 jaar geleden. Rouwen duurt je leven lang. Maar zonder liefde was er geen rouw. En doordat je hem zo lief had, blijf je altijd aan hem denken en blijf je rouwen omwat er niet meer is. En ik loop nog vaak door het doolhof ook al weet ik ondertussen waar de uitgang zou moeten zitten, toch vergis ik me soms in de afslag…

  4. Ik kom er nu ik ouder word steeds meer achter dat er altijd wel iets van rouw blijft hangen afhankelijk van de band die je met de overledene had. Mijn ouders zijn nu ruim 40 en 25 jaar geleden overleden, maar er zijn nog steeds momenten dat het feit dat ze er niet meer zijn me behoorlijk wat doet . Zo was mijn vader er niet meer toen mijn dochter geboren werd. Heeft zij hem helemaal niet gekend en mijn moeder maar tot haar 7e verjaardag en mijn moeder was toen al behoorlijk dement . Al haar mijlpalen hebben zij dus niet meegemaakt . En als we weer iets diepgaands mee maken in ons leven of dat nu fijne of nare dingen mis ik het nog steeds dat ik dat niet met ze kan delen.

    1. Dankjewel voor je bijdrage Johmar. Ik leef helemaal met je mee en kan me goed voorstellen dat je op cruciale momenten in je leven je ouders erg kunt missen!

  5. Misschien ( schoot me te binnen) is het helemaal nog niet zo gek dat je vroeger “in de rouw” was en dat iedereen dat kon zien. Tegenwoordig moet alles maar hup, voorbij zijn. En niet zeuren, lijkt het wel. Terwijl juist tijd voor alle mooie maar ook verdrietige herinneringen tijd nodig hebben om voorbij te komen. Ik ben vlak voor jou een zeer dierbaar iemand verloren en soms denk ik met een glimlach, maar soms vol tranen, aan haar. Er zou meer tijd en aandacht voor mogen/moeten zijn. Ik wens je veel ruimte voor de mooie herinneringen en sterkte bij het vinden van de weg door het bos.

  6. Ik praat nog steeds met mijn vader. Ook al is hij er al 20 jaar niet meer, toch is hij er nog. Ik geloof niet dat er een ‘tijd’ voor staat, voor rouwen. Iedereen doet dat op zijn/haar manier. Het wordt in de loop der jaren steeds minder verdrietig.

  7. Fijn dat je hierover schrijft. Lijkt me een waardevol boek. Je vader verliezen is zwaar. Mijn vader overleed na een kort ziekbed in 2004, hij was toen 72. En ik was 38. Het is wel waar dat de pijn na jaren minder scherp wordt. Nu ik ouder ben vallen er steeds meer mensen uit mijn leven weg. Ik vind dat wel zwaar, dat die mensen dan “weg” zijn. Dat sommige mensen nog “praten” met hun overleden dierbaren dat voel ik niet zo. Ik geloof wel dat de gestorven mensen op een goede plaats zijn.
    Mijn oudste broer is dit voorjaar overleden, hij was nog maar 63. Ik had niet heel vaak diepgaand contact met hem, maar ik mis hem toch erg. Een broer is zo’n stabiele factor in je leven, die er altijd zal zijn. Maar dat kan dus ook wegvallen… Ik voel me als een boom waar al flink wat takken zijn afgebroken en die is kromgegroeid door de harde wind in het leven.
    Waarom moeten mensen sterven? Ik heb eens gelezen dat dat is om mededogen te leren… En dat is wel zo, je leert wel dat het belangrijk is om goed te zijn voor je medemens….
    Ik wens iedereen die in rouw is heel veel sterkte toe.
    Liefs, Alice

    1. Gecondoleerd met het verlies van je broer Alice. Ik kan me voorstellen dat zijn overlijden onverwachts was, op die leeftijd. Je omschrijving van jezelf als een boom met flink wat afgebroken takken vind ik heel mooi.

      Jij ook sterkte gewenst met de rouw om je broer!

  8. Nummer 15 spreekt mij erg aan.
    Mijn vader leeft overigens nog, maar naarmate de leeftijd vordert hou ik er wel steeds meer rekening mee dat ik afscheid van hem moet nemen. Hoe groot moet de schok zijn wanneer je plotseling je vader verliest :-(
    Rouw is inderdaad een heel complex proces.

  9. Wat bij mij het meeste binnenkomt zijn de woorden ” ik mag niet huilen bij mijn Moeder ” Ik mocht dus echt niet huilen als ik ”thuis ” kwam en de lege stoel van mijn Vader zag vond mij moeder , want dan maakte ik mijn broer overstuur !! Nooit heeft ze gepraat over mij vader en of hoeveel verdriet ze had ,ik heb het nooit begrepen en zelfs nu nog altijd niet na al die jaren

  10. Hm. Ik ben niet zo van de boekjes over dit onderwerp. Daar heb ik nooit behoefte aan gehad. Achteraf weet ik eigenlijk niet zo goed meer hoe ik het overlijden van mijn vader verwerkt heb. Ik was 24 en had een baby van 1. Dus ik was ‘s avonds altijd alleen. Dat vind ik achteraf wel wonderlijk. Ik zal wel veel gehuild hebben ‘s avonds, in mijn uppie. En ik draaide veel muziek. Wat ik vooral nog wel weet, is dat het vrolijke krullenkopje van mijn dochter me ‘s morgens altijd weer opvrolijkte.

    Uiteindelijk vond (en vind) ik verdriet net de zee. Soms kabbelt het gewoon heel rustig en soms is er ineens een enorme golf die je niet aan zag komen. Sta je op eens in de supermarkt te grienen omdat je het soort worst ziet, wat je vader graag at of zo. Dat had ik met mijn broer ook. Fluitend naar mijn werk, niks aan de hand. Tot er een bus voorbij reed (hij was buschauffeur), dan moest ik soms ineens vreselijk huilen. Maar uiteindelijk leer je ermee leven. Hoewel ik nog steeds wel een traantje weg kan pinken om mijn vader, hoor. En dat terwijl ik inmiddels langer zonder hem (27 jaar) dan met hem geleefd heb. Da’s ook al zo’n gek idee.

    Sterkte, Nicole. Jij kan dit. Echt waar.

    1. Wat een mooie vergelijking Nicky, verdriet als de zee. Ik kan me voorstellen dat het een gek idee is dat je al zo lang zonder je vader moet leven. Maar eigenlijk ook weer prachtig dat je na 27 jaar nog wel eens traantje wegpinkt als je aan hem denkt. Dat zegt veel goeds over hem als vader.

Leave a Reply

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.