Rouwproces: Doolhof van de rouw + 20 observaties

Na het overlijden van mijn vader vroeg ik me af: ‘Hoe werkt dat, met rouwen? Hoe gaat zo’n rouwproces?’

Ik ken natuurlijk wel de bekende fases van Kübler-Ross, waarin 5 fases van ontkenning, woede, onderhandelen, verdriet en aanvaarding elkaar opvolgen. Maar ik weet ook dat dit model van het rouwproces tegenwoordig in twijfel wordt getrokken.

Dus ging ik op zoek naar boeken over rouwen, om te zien wat ik zoal kan verwachten.

‘Ik wist niet hoe ik dat rouwen moest doen.’

Eén van de boeken over het rouwproces die ik las was Doolhof van de rouw. Daarin schrijft Frieda Horst over het overlijden van haar vader, dus dat leek me erg geschikt! Ik ben immers ook mijn vader verloren.

‘Ik wist niet hoe ik dat rouwen moest doen, maar wilde het graag goed doen,’ schrijft Frieda in het voorwoord. Ook daarin kon ik mij erg vinden.

Doolhof van de rouw van Frieda Horst: rouwproces in beeld

Frieda Horst herkende zichzelf niet in de meeste boeken over rouwen. Totdat ze een theorie tegenkwam over rouwen als een soort doolhof binnengaan. Daarin vond ze veel herkenning, en het is denk ik ook niet voor niets de titel van haar boek.

Omdat het boek een beschrijving is van haar rouwproces, vind ik een samenvatting lastig. Daarom hieronder 19 stukken uit Doolhof van de rouw die mij in het bijzonder troffen.

1. ‘Ik hoorde een keer een boeddhistische monnik op de tv zeggen dat, als je sterft, je erop moet letten dat je je laatste adem uitademt, niet inademt. Want als je inademt, dan hou je vast aan dit leven.’ (Ik was erbij toen mijn vader zijn laatste adem uitblies, en volgens mij stierf hij dus toen hij uitademde.
2. Ik weet dat hij dood is. Ik weet dat hij niet meer leven wordt. Ik heb hem zijn laatste adem zien uitblazen.Ik heb hem gewassen. Maar toch  kan ik me hem niet dood voorstellen.’ (Ook dit vind ik erg herkenbaar. Hoewel ik intellectueel gezien weet dat mijn vader dood is, voelt het alsof hij er nog gewoon is…)
3. ‘Mijn vader is er mijn hele leven geweest. Hoe moet ik me dan een leven voorstellen waarin hij, al is het maar op de achtergrond, niet aanwezig is?’
4. ‘Na de dood van een naaste kom je zonder dat je erop bedacht bent, in een doolhof terecht, het Doolhof van de Rouw. Ter Horst schrijft erover: ‘Men weet er de weg iet. De uitgang is moeilijk te vinden en vaak komt men terug op plaatsen waar men al eerder is geweest.’
5. Als iemand ongeneeslijk ziek is, kom je in een achtbaan schrijft Frieda. Die achtbaan eindigt bij het overlijden, en dan kom je dus in het Doolhof van de Rouw.
6. ‘Dit is een doolhof zonder plattegrond, geheel individueel op maat voor u gemaakt, met hier en daar straatjes waar iedereen doorheen moet, elk in zijn eigen tempo. Uw tempo bepaalt niet hoe snel u de uitgang zult vinden, u kunt snel of langzaam lopen, maar de uitgang vindt u slechts mettertijd. Sommigen zeggen dat het een jaar duurt, maar wanneer het om een naaste gaat, kunt  u er beter ruim anderhalf jaar voor uittrekken. Langer of korter mag natuurlijk ook. De buitenwereld verwacht echter wel dat u er uiterlijk na een maand of vier uit bent, zo niet eerder.’
7. Eigenlijk kun je pas na de begrafenis en alle geregel rustig beginnen aan je tocht van jouw individuele doolhof.
8. ‘Het besef dat ik iets niet meer aan mijn vader kan vragen.’
9. Frieda vraagt zich af of ze in ontkenning is als ze een seconde denkt: ‘Even aan mijn vader vragen.’ Maar concludeert: Natuurlijk niet. De automatische gedachte: ‘Even aan mijn vader vragen, ‘ die ik mijn hele leven leven regelmatig heb gehad, is nu eenmaal sneller dan het nieuwe weten dat mijn vader dood is.’
10. Frieda beschrijft een theorie over hoe je rouwende mensen het beste kunt steunen. Centraal hierin staan ‘cirkels’. In een centrale cirkel staat de persoon met het grootste verlies, in dit geval Frieda’s moeder. In de cirkel die er heel dicht omheen ligt staan de mensen die het dichtst bij de persoon in de centrale cirkel staan. Een derde cirkel bestaat uit partners en kinderen. Daarbuiten liggen nog meer cirkels. Volgens de theorie mag je tegen de personen in de cirkels buiten je eigen cirkels klagen, zeuren en onredelijk zijn. Maar de personen dit bij naar binnen toe gelegen cirkel horen mag je alleen steunen. (In mijn geval: ik mag niet huilen bij mijn moeder, maar we bij mijn man.)
11. ‘Je kunt beter niets zeggen, dan iets stoms.’
12. ‘Je bent een jaar bezig met rouwen en daarna nog een jaar om alle mensen te vergeven die stomme opmerkingen hebben gemaakt.’
13. Een vriendin van Frieda barstte in tranen uit toen ze haar dat haar vader overleden was. Haar eigen vader was 1,5 jaar geleden overleden. ‘Sorry, ik zou jou moeten troosten, maar ik vind het zo erg voor je,’ zei de vriendin tegen Frieda. Frieda vond dat zeer troostend, maar was ook verbaasd dat haar vriendin na 1,5 nog in tranen uitbarstte. Volgens ‘het boekje’ zou ze het overlijden van haar vader immers verwerkt moeten hebben.
14. ‘Ja mooi, sneeuwklokjes, mijn vader is dood.’
15. ‘Verdriet is een een eerbetoon aan papa. Een eerbetoon aan de liefde die we voor hem voelden.’
16. ‘Ik wil het goed doen, niet dat ik over drie jaar een burn-out krijg en iedereen zegt: ‘Ja maar het overlijden van haar vader heeft ze ook nooit goed verwerkt. Dat krijg je er nu van. Nu moet ze het alsnog een plekje geven.’
17. ‘Rouwen is een werkwoord, maar geen activiteit die je doet. Eigenlijk vind ik het beter o m te spreken van ‘In de rouw zijn.’ Dit beseft geeft me een soort van berusting. er is niet iets dat ik hoef te doen om te rouwen. Ik moet het gewoon ondergaan. het gevoel komt zoals het komt. Soms is dat met tranen, soms niet.’
18. ‘Voor het rouwen hoef ik blijkbaar niet de tijd te nemen, ik moet aanvaarden dat er tijd overheen zal moeten gaan voordat het verlies verwerkt is.’
19. ‘Als de dood dan moet bestaan, dan moet er in elk geval een telefoonverbinding met de dode komen. ‘Ik begrijp best dat hij niet langs komt voor mijn verjaardag, maar dan kan hij toch in elk geval even bellen?’ was de onredelijke gedachte die de hele dag steeds weer door mijn hoofd schoot.’
20. ‘Nu heb bijna een jaar is, lijkt het vaak weer alsof hij gisteren gestorven is, dan zit ik weer midden in het doolhof in het Tranendal. Gelukkig merk ik wel dat ik er nu sneller weer uit klauter.’

Mijn favoriete passage, nummer 6, presenteert Frieda als een flyer. Het leek me leuk om er een heuse flyer van te maken:

Rouwproces

Frieda van Horst beschrijft haar rouwproces in prettige en toegankelijke woorden. Haar boek heeft iets huiselijks, en dat maakt het herkenbaar. Het is een mengeling van dagelijkse beslommeringen in combinatie met een overlijden. Tegelijkertijd heeft Doolhof van rouw regelmatig iets poëtisch. Zoals de namen van de dingen waar je in het rouwproces mee te maken kunt krijgen:

• Regelzaken van het laatste Endje
• Team De Beste Stuurlui Staan Aan Wal: geven ongevraagd goed bedoeld advies. Ze zeggen dingen als: ‘Je moet het de tijd geven, het leven gaat door, hij/zij hoeft niet langer te lijden.’
• Kantoortje Het Diepe. Daar moet je naartoe voor de praktische zaken.
• Afdeling Ingewikkelder kunnen we het niet maken van Het Diepe
• Memorylane
• Het filosofieweggetje
• De concentratieweg
• Het donkere Koudesteegje
• De vermoeidheidstraat
• Café Een bakkie troost
• Tranendal
• Schouwkasteel met reflectievijver
• Spiegelzaal
• De wat-als-rotonde
• De Alles Stomlaan
• Een Sprankje Lichtlaan
• Het Protestveld
• Wensput

Mijn conclusie over Doolhof van rouw over een rouwproces

Doolhof van rouw is een prettig en makkelijk leesbaar boek. Het gaat over het rouwproces na het verliezen van een vader. Het boek beslaat ongeveer 1 jaar. Het boek bestaat uit drie delen: Voor, Het overlijden, Erna.

Als je zelf iemand bent verloren, of gewoon interesse hebt in een rouwproces, dan is dit boekje de moeite van het lezen waard.

Praktische informatie over Doolhof van rouw

Doolhof van rouw is voor 15 euro te koop bij bol.com of je lokale boekhandel. Zelf las ik dit boek via de Online Bibliotheek als eBook op mijn eReader. Maar als je lid bent van de bibliotheek, en je hebt geen eReader, dan kun je het boek ook lezen op je computer of smartphone!

P.S. Mijn vader is overleden in de nacht van 26 april. Het is bizar, hoe kort dat nog maar geleden is…

Lees ook uitvaart fotografie en Aangifte van overlijden.

Hoe zijn jouw ervaringen met rouw en rouwproces?