Koken op een petroleumstel + 2 duurzame alternatieven!

Last updated on March 14th, 2025 at 03:39 pm

Koken op een petroleumstel.

Is dat een goede manier om te bezuinigen op gas en elektrische tijd?

In 2012 schreef ik een blogpost over koken op een petroleumstel. Afgelopen week kreeg ik van een lezer van Huisvlijt het volgende bericht:

Koken op petroleumstel

‘Ook ik wil in deze tijd anders gaan koken. Ik heb een petroleumstel bij mn ouders meegenomen, dat van mijn oma is geweest. Ik heb geurloze petroleumolie gekocht. Er zit een lont in (het is een 1-pitter.)

Maar nu?

Ik heb vragen! Wil jij me helpen?

• Hoeveel petroleum moet ik in het onderste bakje doen?
• Kan ik ook lampenolie gebruiken?
• Moet ik pannen met dikke of dunne bodem gebruiken?
• Hou je een lucifer bij de lont om hem aan te steken?’

Hieronder eerst de post over een petroleumstel uit 2012 en daarna antwoorden op de vragen!

Petroleumstel

Je zou denken dat het voor vrouwen makkelijker werd om te koken toen ze een echt fornuis kregen, en ze niet langer hoefden te koken op een open vuur. Maar in Ruud Meijers boek Beroep huisvrouw las ik dat er weliswaar minder warmte verloren ging, maar dat de ‘kookarbeid’ er zeker niet eenvoudiger op werd! Het eenvoudiger leven van vroeger wat soms best ingewikkeld.

Koken op fornuis meer werk!

Want wat wil het geval? Bij het koken boven een open vuur kon je als vrouw gewoon alle ingrediënten bij elkaar in een ketel of vuurvaste aarden pot kwakken, en dan had je er verder geen omkijken meer naar. Gewoon urenlang laten sudderen, tot je wilde eten. Men at toen meestal dan ook stamppot of soep.

Maar door de komst van het kolenfornuis had je als vrouw ineens te maken met meerdere pannen met een platte bodem, waarmee je verschillende gerechten tegelijkertijd kon klaar maken en die hadden vaak ook nog allemaal een verschillende bereidingstijd!

Koken op een petroleumstel

In de tijd van de opkomst van het kolenfornuis kwam tegelijkertijd het petroleumstel op de markt. Dat was heel populair onder de minder rijke mensen omdat het klein was en goedkoper in het gebruik. Ik weet dat bijvoorbeeld Teunie Luijk van Eenvoudig Leven  en Neurootje regelmatig koken op een petroleumstel. En her en der lees ik over mensen die hun draadjesvlees lekker laten sudderen op een petroleumstel.

Hierdoor kijk ik tegenwoordig in de kringloopwinkels of ze niet een goedkoop petroleumstel hebben, want dat lijkt mij ook wel wat! Hoewel er inmiddels een moderne variant op is die ‘slow cooker’ heet. Maar die ziet er helemaal niet zo gezellig uit, en kost zo 60 euro, dus die blief ik niet.

Vroeger kookte mijn oma in de zomer op een petroleumstel, omdat dan de kachel tenminste niet aan hoefde, maar mijn moeder vond dat als kind wel stinken!

Mijn 85-jarige tante Toos: zo kook je op een petroleumstel!

Gebruik een petroleumstel alleen in een open ruimte, of zet ramen en de deur van de keuken open! Er wordt namelijk veel zuurstof gebruikt. Zet dus ook geen afzuigkap aan!

1. Vul het bakje met petroleum, zorg dat het het niet overstroomt.
2. Controleer dat de lont er goed recht in zit.
3. Draai de lont een stukje omhoog en steek hem aan met een lange lucifer.
4. Draai vervolgens de lont een klein stukje terug, want anders gaat het walmen.

N.B. Gebruik pannen met een dunne bodem, en pas op met gordijnen!

Hoe werkt een petroleumstel?

Een petroleumstel bestaat uit:

• Een reservoir voor de petroleum.
• Een plaat met gleuven waar de pitten doorheen gaan.
• Pit: een ongeveer 7 cm brede katoenen band die de brandstof opzuigt.
• Opzetstuk (de kelk).
• Rooster waarop de pan wordt gezet.
• Draaidingetje om de pit korter of langer mee te maken. Daarmee controleer je de grootte van de vlam. Doe de vlam niet te groot want dan gaat het walmen en stinken.

Je doet gezuiverde petroleumolie of lampenolie in het reservoir voor petroleum. Vervolgens steek je de pit aan, en draait de vlam op de gewenste grootte. Als je klaar bent met koken draai je de vlam omlaag totdat de pit dooft.

Petroleumstel kopen

Je kunt een petroleumstel kopen in kringloopwinkels, Etsy of op marktplaats. Ze zijn niet meer te koop bij huishoudelijke winkels als de Hema, Blokker etc. Als je er tweedehands eentje koopt is het belangrijk om hierop te letten:

• Controleer of er nog een goede pit in zit.
• Controleer de knop waarmee je de pit korter en langer kunt maken.
• Bedenk wat je ermee wilt koken. Een petroleumstel met 1 pit is geschikt voor kleine pannen en dus voor maaltijden voor 1 tot 2 personen. Maar er zijn ook stellen met wel 3 of 4 pitten. Daarop passen grotere pannen.

Modern petroleumstel kopen nieuw

Let op: op amazon.nl kun je nog wel een nieuw modern petroleumstel kopen. Zoals deze:

Of dit nieuwe petroleumstel met een wat leuker nostalgisch uiterlijk voor 30,70:

Koken op een petroleumstel: antwoorden

Hoeveel petroleumolie moet ik in het bakje doen?

Mijn tante Toos is 85 en heeft dus ervaring met petroleumstellen. Zij zegt: ‘Vul het bakje helemaal met petroleum, maar zorg dat het niet overstroomt.

Kan ik ook lampenolie gebruiken?

Neurootje gebruikt inderdaad lampenolie voor haar petroleumstel. Dat brandt goed en reukloos. Vroeger stonk petroleum inderdaad, maar nu is er ook zogenoemde gezuiverde petroleumolie die wel geurloos is. Die geeft meer warmte dan lampenolie. Je kunt dus zowel lampenolie als petroleum gebruiken voor je petroleumstel.

Neurootje schrijft op haar blog dat ze zwarte pannen die je bij elke Blokker kunt kopen gebruikt en van die gezellige ouderwetse gewolkte pannen.

Moet ik pannen met een dikke of dunne bodem gebruiken?

De meeste gebruikers adviseren om gewoon een fijne pan bij de kringloopwinkel te halen en die te gebruiken. Maar mijn 85-jarige tante Toos zegt dat je pannen met een dunne bodem moet gebruiken.

Hou je een lucifer bij de lont om hem aan te steken?

Je kunt een petroleumstel inderdaad aansteken met een lucifer of gasbrander met vlam. Bij die laatste kun je makkelijker veilig afstand houden. Mijn 85-jarige tante Toos adviseert een ‘lange lucifer’.

Alternatieven voor koken op petroleumstel

Met een petroleumstel moet je voorzichtig omgaan, en er zijn mensen die waarschuwen voor afvalstoffen die vrijkomen bij het gebruik. Petroleum is een brandstof die vergelijkbaar is met benzine en kerosine. Wil je liever niet in de weer met petroleum?

Slow cooker

Dan is een slow cooker een goed alternatief. Dat is een elektrische pan waarmee je heerlijke gerechten kunt maken. Toen ik in 2012 deze post schreef vond ik slow cookers nog stom. Maar toen wist ik niet beter. Inmiddels ben ik helemaal om, en gebruik ik mijn slow cooker regelmatig. Ik zou hem niet meer willen missen.

Ecostoof of hooimadam

Gaat het je vooral om geld besparen op energie dan is een hooimadam of een ecostoof ook een goede optie. Je brengt eerst je maaltijd aan de kook, en daarna zet je de pan in de ecostoof. De warmte van de ecostoof zorgt er vervolgens voor dat je maaltijd rustig gaart. Dit is zowel een heel veilige als energiezuinige manier van koken! Er is zelfs een heus kookboek voor koken met een ecostoof: Langzaam lekker.

Je kunt ook zelf een hooimadam maken!

N.B. Als je gaat koken op een petroleumstel zorg dan dat je een hoge kwaliteit olie gebruikt en ventileer goed!

Filmpje: stoofvlees maken op een peteroleumstel

In onderstaand filmpje maakt de 90-jarige tante Drika draadjesvlees op een petroleumstel! Je ziet dat het een stel is met 3 pitten, en hoe ze met een lucifer het petroleumstel aansteekt. Het ziet er enorm gezellig uit vind ik.

Literatuur van toen

Hoe schreven ze vroeger over koken op een petroleumstel en petroleumkachelskachels?

Baedeker voor de vrouw

In de reeks Baedeker voor de vrouw uit de jaren 50 van de vorige eeuw verscheen het boek Huishouden op rolletjes.

Daarin wordt vooral gewaarschuwd voor de gevaren:

‘Gebruik een petroleumkachel nooit in badkamer of douchecel; er zou  gemakkelijk koolmonoxide gevormd kunnen worden. De enige ruimte waarin een petroleumkachel zonder afvoer eigenlijk gebruikt kan worden is een keuken waar voor goede ventilatie en vochtabsorberende muren is gezorgd. Veel branden zijn het gevolg geweest van petroleumkachels.’

Groot Margriet Huishoudboek 1969

Om dit boek wordt de lucht van petroleum genoemd als nadeel. Maar ze schrijven ook: ‘Verder kan men er heel veel plezier van hebben, vooral voor gerechten die lange tijd zachtjes moeten doorkoken.’

Praktische informatie en lont petroleumstel Gamma?

Geurloze petroleum kun je onder andere kopen bij de Gamma, Praxis en online bij bol.com. Helaas verkoopt de Gamma geen losse lonten. Maar een nieuwe lont voor een petroleumstel kun je onder andere wel kopen bij bol.com. Zoals deze:

Wanneer moet je een lont van een petroleumstel vervangen?

Goed nieuws: een lont van een petroleum stel gaat vaak jaren mee. Met behulp van het draaidingetje kun je een ‘vers’ stuk omhoog draaien. Pas als de lont ‘op’ is hoef je hem te vervangen.

Dat moment komt als de lont te kort is geworden om nog goed de olie op te zuigen.

Dan is het tijd om de lont te vervangen.

Leestips

• Hoe bezuinigen op gas?
• slow cooker recepten
• Alternatieven voor gas
• Houtgestookte cv houtkachel

Kook jij wel eens op een petroleumstel?

Gebruikte bronnen onder andere Neurootje, Wikipedia, Kaboutertuin, Van Eesteren Museum, Energieboekje, GT Rovers, Rommel – Rijkdom